In de themareeks VUUR! zetten we collectiestukken in de kijker uit de collectie van het Bakkerijmuseum. Het zijn objecten die verband houden met warmte en vuur. Vuur was en is immers nooit veraf voor de warme bakker. Grebrand om meer te weten? Werp hier een blik op de vijf meest 'vurige' collectiestukken!
Heetwaterovens van de liberale bakkerij
Op deze postkaart zien we vijf bakkers van de liberale bakkerij poseren voor heetwaterovens. Dergelijke ovens werkten volgens het principe van de onrechtstreekse verwarming. Het brood werd in dit type ovens gebakken in een afzonderlijke ruimte, los van de eigenlijke stookruimte. Deze stookruimte bevond zich doorgaans aan de achterkant van de oven. Van de vuurhaard tot de bakruimte lagen dikke buizen die voor één derde met water gevuld waren. De buizen werden rechtstreeks verwarmd. Zo geraakt het water in de buizen snel aan de kook en ontstond er stoom. De stoom in de buizen zorgden ervoor dat de buizen voldoende warmte afgaven in de bakruimte om te kunnen bakken.
1/5
Pyrometer
Dit is een pyrometer van de fabrikant OOMS uit Antwerpen. Een pyrometer is een toestel waarmee men hoge temperaturen kan meten. Deze pyrometer kon temperaturen meten van 0 tot 500 graden Celsius en was een onderdeel van een bakkersoven. Hij dateert wellicht uit de jaren ’50-’60 van de vorige eeuw.
De temperatuur bewaken is een heel belangrijk element in het bakproces: de oven moet de juiste temperatuur hebben om producten zoals brood te kunnen bakken en ook tijdens het bakproces mogen er niet te veel schommelingen zijn in de temperatuur. De allereerste pyrometer werd ontworpen door de Nederlandse natuurkundige Petrus (Pieter) van Musschenbroeck in 1729.
Het Bakkerijmuseum heeft tien verschillende pyrometers in de collectie zitten, waarvan zeven in het depot worden bewaard.
2/5
Thermometer
Dit is een suikerthermometer. Deze thermometer bestaat uit een glazen buis die beschermd wordt door een metalen beschermnetje. Op de thermometer worden de graden in Celsius aangegeven. Deze suikerthermometer werd gebruikt om de temperatuur van suikersiroop te meten.
Suikersiroop is eigenlijk suiker opgelost in water. Siroop is de basis van snoepgoed en bekomt men door suiker in een hoeveelheid water te laten koken minstens 1/3de van haar gewicht. De smaak en hardheid van de uiteindelijke snoepjes hangt daarbij volledig hoe lang suikersiroop werd gekookt en aan welke temperatuur. Warmte en vuur zijn dus noodzakelijke elementen voor de ambachtelijke suikerbakker!
3/5
Patakon
Een patakon is een schijfje in pijpaarde of gips met afbeeldingen in bas reliëf, die nadien met de hand werden gekleurd. De oudste patakons zijn die in pijpaarde en werden eerst gebakken. Een vurig schijfje dus!
De patakons dienden als versiering van de kerst- en nieuwjaarskoeken ('vollaard'). De naam ‘patakon’ verwijst naar de gelijknamige Spaanse munt, die in onze contreien gangbaar was tijdens de 17de en 18de eeuw. De munt had een waarde van ongeveer stuivers, omgerekend €15. Deze munt werd aanvankelijk op de vollaard gelegd. Een vollaard was dan ook een gewaardeerd geschenk.
De patakon verdween als munt, maar het gebruik en de naam bleef bestaan met beschilderde pijpaarden schijfjes, later in gips. Vaak gaat het om een religieuze voorstelling, een kersttafereel of een heilige en soms komen ook dieren, planten, ruiters of militairen voor. Op deze patakon staat een ruiter afgebeeld.
4/5
Brief ovenbouwer
Dit is een brief geschreven door ovenbouwer Jules Desmet-Vermeersch uit Waregem over de kostprijs van de bouw van een heetwateroven. De brief dateert van 11 april 1931 en is gericht aan bakker Vyvey uit Kortemark. In deze brief laat de ovenbouwer onder meer weten dat hij een heetwateroven op twee weken kan bouwen. Een oven met de grootte van 2 meter 25 op 1 meter 80 zou volgens de ovenbouwer 14000 franken kosten (Belgische frank). Daarnaast vermeldt de ovenbouwer dat de verblijfskosten van de werklieden voor de rekening van de bakker waren. Een zeer kostelijke oven dus!
5/5
