‘Tussen hemel en aarde: verborgen relieken’
De collectie kerkschatten van de Sint-Catharinakerk in het centrum van Maaseik bevat een groot aantal relieken, waarvan de bekendste ongetwijfeld die van de heiligen Harlindis en Relindis – afkomstig van het nabijgelegen Aldeneik - zijn. Deze objecten zijn doorgaans te bezichtigen in de schatkamer van de Sint-Catharinakerk, maar door de Coronacrisis blijven ze nog even aan het zicht onttrokken.
Daarnaast omvat de collectie nog een groot aantal relieken van vaak onbekende heiligen die voorlopig bewaard worden in de depots van Musea Maaseik. Ze zijn dus niet zichtbaar voor het grote publiek. Een deel van deze relieken kregen tussen 2009 en 2012 een conservatie- en restauratiebehandeling.
Tijd om deze ‘verborgen relieken’ en hun restauratie hier eens in de spotlights te zetten.
1.Relieken en martelaren
De Musea Maaseik bewaren een groot aantal heiligenrelieken en reliekhouders uit de collectie kerkschatten van de Sint-Catharinakerk. Relieken bestaan uit delen (zoals haren, botmateriaal, tanden,…) van het lichaam van Jezus, Maria of een heilige of uit voorwerpen die in contact zijn geweest met deze heilige, zoals gebruiksobjecten, kleding… Gelovigen roepen via de reliekverering de kracht van de heilige in om hen te beschermen of te genezen van ziekte en rampspoed. De reliekcultus vond haar oorsprong in de martelarenverering door de eerste christenen en kende haar hoogtepunt aan het einde van de middeleeuwen. Zo droeg deze reliekhouder volgens de papieren banderol een reliek van de heilige Petronella, een martelares die waarschijnlijk leefde in de 2de of 3de eeuw en later patrones van de stad Rome werd. Het leven en de dood van Petronella zijn omgeven door vele verhalen en legenden. Ze wordt aanroepen door steenhouwers, pelgrims, reizigers en koortslijders.
1/5
2. Reliekdragers
Veel relieken uit de collectie van de Sint-Catharinakerk bestaan uit stukjes bot van een (onbekende) heilige, vastgemaakt op een gedecoreerd kussentje. Deze reliekhouders zijn vervaardigd uit kostbare materialen zoals zijde, pailletten, perkament, parels, fluweel,… De aanwezige ophangogen en speldjes getuigen van het presenteren van de relieken aan een wand of hellende ondergrond. Deze manier van presenteren en bewaren heeft na jaren zijn sporen nagelaten: textiel is immers uiterst gevoelig voor schadelijke invloed van bijvoorbeeld insecten en schimmels! Met behulp van gammastraling werden de actieve schimmels gedood, om daarna handmatig verwijderd te worden met een kwastje. Losgekomen onderdelen werden terug bevestigd, draden werden hersteld,… Het resultaat mag er zeker zijn! Om verdere schade te voorkomen worden de reliekhouders in een gestabiliseerde atmosfeer en zuurvrij verpakt bewaard in het depot van de Musea Maaseik.
2/5
3. Een glimp op het verleden
Textiel is uiterst gevoelig voor lichtschade. Zo zorgt langdurige blootstelling aan UV-straling van bijvoorbeeld zonlicht ervoor dat de pigmenten en kleurstoffen zullen verkleuren en ontkleuren. Helaas is deze lichtschade uit het verleden onherstelbaar en kunnen we vaak maar gissen naar de oorspronkelijke kleuren en patronen van oude stoffen. Toch krijgen we in uitzonderlijke gevallen hier meer van te zien. Bij deze reliekhouder zorgde de bevestiging van het botfragment op het kussentje ervoor dat deze zone afgeschermd bleef van het licht. Onder het botfragment kunnen de oorspronkelijke kleuren en patronen van het stof dus nog zichtbaar zijn! Zo weten we dat het stof van deze reliekdrager oorspronkelijk een floraal motiefje met roze, witte en gele kleuren had.
3/5
4. Verborgen inhoud
Reliekhouders zijn er niet alleen in de vorm van kussentjes, maar ook in de vorm van op maat gemaakte doosjes of containers. Dit houten doosje in de vorm van een pyxis (cilindervormig doosje met deksel om de hostie te bewaren) is prachtig gedecoreerd met rode en zwarte banden en golvende versiering. Door jarenlange inwerking van vocht en vorming van schimmel raakten delen van deze polychrome decoratie los van de houten ondergrond. Tijdens de conservatie- en restauratiebehandeling werden de schimmels gedood en verwijderd en werden de ontbrekende kleuren bijgewerkt met acrylverf. En wat zat er dan in het doosje? Helaas was het niet mogelijk het doosje te openen. Door het maken van een röntgenfoto bleek echter dat het een object bevatte. Vermoedelijk gaat het om een reliek in de vorm van een botfragment.
4/5
5. Wie is het?
Soms zijn enkel de reliekdragers bewaard en zijn de stoffelijke resten van de heilige niet meer aanwezig. Ter verduidelijking voor de gelovige werd op enkele reliekhouders duidelijk aangegeven welke heilige hier gepresenteerd werd. Deze reliekhouder bevatte de resten van de heilige Galgano, zoals aangegeven op een blauw gekleurde papieren banderol. Galgano was een kluizenaar die leefde in de 12de eeuw in de Toscaanse regio die zo beroemd werd dat hij na zijn dood werd uitgeroepen tot een van de patroonheiligen van Siena. Hij werd vooral geëerd voor het kijken in de toekomst en het genezen van allerlei kwalen. Zijn verdwenen reliek werd opgeluisterd met een prachtige broche met geslepen glassteentjes.
5/5
